Stres kontrolowany

Wszyscy zgadzają się, że nadmiar stresu jest szkodliwy i że trzeba z tym "coś" zrobić. Kiedy więc spotykają zestresowanego kolegę w pracy dobrze mu radzą: "Wyluzuj się stary, bo ci zaszkodzi! Zrób sobie przerwę i się zrelaksuj". On robi sobie przerwę i wraca wściekły: "Nie mogę się nie denerwować w takiej sytuacji, zachowaj swoje dobre rady dla siebie!"
Otóż to! Dobrze wiemy, że ze stresem trzeba sobie poradzić, ale "dobre rady" nas irytują, ponieważ często nie mamy żadnego pomysłu na to jak się zrelaksować, a liczenie do dziesięciu już nie wystarcza.
A jeśli sytuacja się powtarza, jeśli stres staje się codziennością, to wtedy robi się i nieprzyjemnie, i niebezpiecznie.
Nieprzyjemnie - bo wiąże się to z takimi uczuciami jak rozdrażnienie, irytacja, poczucie zagrożenia itd.
Niebezpiecznie - bo może przyczynić się do powstawania wielu dolegliwości fizycznych.
Istnieje wiele badań dowodzących znaczącej roli stresu w powstawaniu chociażby takich chorób jak wrzody układu pokarmowego, nadciśnienie czy otyłość. Jako przykład przytoczmy "Journal of the American Medical Association" według którego osoby żyjące w ciągłym napięciu, zapadają siedem razy częściej od innych na chorobę wieńcową.

Nadmiar stresu może spowodować, że cenne dla firmy osoby: bardzo aktywne, pracowite, pełne entuzjazmu - nagle zwalniają. Pojawiają się u nich objawy wypalenia i ich efektywność gwałtownie spada. Taka osoba potrzebuje czasu, żeby odzyskać siły i równowagę. W najlepszym wypadku zregeneruje się podczas dłuższego urlopu. A w najgorszym?
Należy przy tym podkreślić, że wypalenie zawodowe pojawia się nie po dwudziestu czy trzydziestu, ale coraz częściej po dwóch latach pracy.

Jak zwykle, łatwiej zapobiegać niż leczyć. Wiele uwagi poświęca się rozwijaniu, ważnej skądinąd dla menadżerów, umiejętności zarządzania ludzkimi zasobami. Jednak wciąż minimalnie rozwijane są umiejętności zarządzania własnymi zasobami. Właśnie tutaj, a w szczególności w strategiach antystresowych można znaleźć nowe możliwości związane z profilaktyką chorób wywołanych nadmiernym stresem. Jesteśmy w takiej sytuacji, że coraz skuteczniejszych metod motywowania ludzi nie równoważą sposoby wyhamowywania aktywności. A im szybszy samochód, tym mocniejsze powinien mieć hamulce.

Dużo powiedzieliśmy o negatywnych skutkach stresu - ale należy pamiętać o tym, że są to skutki nadmiaru stresu. Stres sam w sobie jest reakcją pozytywną - to naturalna reakcja mobilizacji sił organizmu występująca w sytuacji zagrożenia, utrudnienia lub niemożności realizacji ważnych celów, zadań, wartości. Człowiek w stanie stresu potrafi mobilizować energię, intensyfikować procesy poznawcze, modyfikować swoje zachowanie, ale wszystko to zależy od tego jak długo trwa, jakie jest jego natężenie oraz jaką odporność na stres posiada konkretny człowiek. Dopiero nadmierny stres powoduje niekorzystne zmiany w organizmie, samopoczuciu i w zachowaniu. Dlatego oddziaływanie na stres, przeciwdziałanie jego nadmiarowi oraz stan wycofania, wypoczynku to te umiejętności, które obok prowadzenia negocjacji czy podejmowania strategicznych decyzji potrzebne są menadżerowi i każdej osobie intensywnie pracującej.

Jak już wspomnieliśmy stres jest mobilizacją sił organizmu i zwiększa nasze możliwości. Pomaga - w określonej dawce - sprostać trudnym sytuacjom, rozwiązywać problemy. Kłopot jednak w tym, że czasem owa mobilizacja jest dużo większa od rzeczywistych potrzeb. To trochę tak jakbyśmy używali dźwigu do zbierania papierków z trawnika. Nadmierny stres wynika także z tego, że kiedy trudna sytuacja mija - mobilizacja trwa nadal, mimo że już w ogóle nie ma takiej potrzeby. Jeśli kogoś zdenerwuje jakieś wydarzenie w pracy, a po powrocie do domu dalej odczuwa podobne zdenerwowanie - to ma właśnie do czynienia z taką sytuacją i przydałyby się "mocne hamulce".

Szukając realnych i praktycznych możliwości wpływania na stres stworzyliśmy i doskonalimy program szkoleń pt. "Zarządzanie własnymi zasobami", którego głównym celem jest sprawić by ludzie mieli kontrolę nad swoją motywacją w obu kierunkach: by mogli ją szybko zwiększać i działać efektywnie i by równie łatwo potrafili się "wyłączać" kiedy potrzebują dystansu, regeneracji czy wypoczynku.
Z pomocą przychodzą tu nowoczesne techniki psychologiczne. Wiele z nich zostało zainspirowanych umiejętnościami ludzi którzy przez wiele lat pracują efektywnie, zachowując przy tym zdrowie i dobrą kondycję.
Wyróżniliśmy dwa rodzaje strategii antystresowych których opanowanie daje kontrolę nad stresem:
1. Strategie budowania zasobów. Ich zadaniem jest równoważenie okresu pracy poprzez okres wypoczynku i regeneracji. Jeśli ktoś ma w swojej niedalekiej przeszłości doświadczenie pełnego relaksu, dobrego samopoczucia, łatwiej mu będzie opanować się w trudnej sytuacji. Strategie budowania zasobów kładą nacisk na to by wypoczynek nie polegał tylko na "nie ruszaniu się", ale by towarzyszył mu stan wewnętrznego spokoju i odprężenia. Ich długofalowym efektem jest lepszy kontakt z samym sobą, dający możliwości pełniejszego wykorzystania swojego potencjału. Metody, które mogą być wykorzystywane dla budowania zasobów to na przykład wizualizacja, techniki relaksacyjne i medytacyjne.

2. Strategie doraźne polegające na rozwijaniu umiejętności związanych z odzyskiwaniem równowagi w krótkim czasie, świadomym dystansowaniem się i pozytywnym oddziaływaniu na swój nastrój. By je szerzej omówić należało by im poświęcić oddzielny artykuł, wspomnimy więc tylko, że dla ich wytrenowania bardzo pomocne okazują się nowoczesne metody psychologiczne takie jak NLP.

Efektem rozwijania wymienionych strategii jest pełniejsze wykorzystywanie swoich psychicznych i intelektualnych zasobów, a przede wszystkim redukcja stresu do optymalnego poziomu - kiedy pomaga mobilizować energię i radzić sobie z trudnymi sytuacjami. Na poziomie firmy, grupy pracowników, korzyści jakie przynosi rozwijanie umiejętności antystresowych to m.in. większa efektywność pracy, kreatywność, dobra atmosfera i lepsze relacje interpersonalne.

autorzy: Ewa Polańska, Maciej Polański

Artykuł opublikowany w dzienniku "Życie".